Rosja wycofuje się z członkowstwa w WTO

WTO próbuje dojść do ładu z nagłą zmianą stanowiska Rosji
Kiedy w tym tygodniu Władimir Putin ogłosił, że Rosja, po 16 latach negocjacji akcesyjnych, jednak wycofa swój wniosek o członkostwo w Światowej Organizacji Handlu (Word Trade Organization, WTO) i że zamiast tego przystąpi do unii celnej z Kazachstanem i Białorusią, wielu zachodnich i rosyjskich oficjeli było poważnie zaskoczonych.
Vladimir Putin /PAP/EPA/YURI KOCHETKOVDla niektórych zachodnich obserwatorów taka zmiana stanowiska wygląda na taktyczną zagrywkę ze strony Putina. W ten bowiem sposób Rosja zmusiłaby swoich zachodnich partnerów negocjacyjnych do złagodzenia warunków blokujących jej natychmiastowe przystąpienie do liczącego 153 kraje globalnego bloku handlowego. To zaś pozwoliłoby Rosji uniknąć kolejnej serii długich i ciężkich negocjacji.

Jednakże wielu rosyjskich komentatorów i oficjeli utrzymuje, że ta nagła zmiana stanowiska to rzeczywiście część programu reorientacji i zmiany priorytetów rosyjskiej polityki. Od tej pory Rosja ma koncentrować się na rozszerzaniu sfery wpływów w krajach byłego Związku Radzieckiego.

Jednym z powodów zmiany stanowiska rosyjskiego była narastająca frustracja Rosjan wywołana wyśrubowanymi warunkami, które Rosja miałaby spełnić w celu uzyskania członkostwa w globalnych strukturach takich jak WTO. Drugim powodem jest rozpowszechnione w Moskwie przekonanie, że – zwłaszcza po obecnym kryzysie finansowym i gospodarczym – znaczenie regionalnych bloków politycznych i gospodarczych będzie rosnąć wobec osłabienia wpływów i globalnej pozycji Stanów Zjednoczonych.

„Dla Federacji Rosyjskiej najważniejszym strategicznym celem jest obecnie stworzenie niezależnego ośrodka władzy politycznej w postaci własnego bloku handlowego. Posiadanie własnego klubu jest teraz ważniejsze niż członkostwo w globalnym klubie,” mówi Dmitry Trenin, starszy analityk w moskiewskim ośrodku Carnegie Endowment for International Peace.

Z kolei Fyodor Lukyanov, redaktor periodyku „Russia In Global Affairs” („Rosja w polityce światowej”), wyjaśnia: „Jedynym sposobem na to, by Rosja zbudowała sobie pozycję, jest stworzenie własnego regionalnego centrum wpływów.” Jest to reakcja na wzrost siły i znaczenia innych ośrodków władzy, takich jak Chiny. „Chodzi tutaj o wielobiegunowy świat, o którym Putin mówił już od dawna.,” dodaje Lukyanov.

Część analityków twierdzi jednak, że taka zmiana polityki to poważny błąd. „Takie działanie nie tylko doprowadzi do fragmentaryzacji. Tworzenie bloku gospodarczego z państwami, które nie spełniają minimalnych wymogów członkostwa w WTO, to czysta głupota,” skomentował decyzję Kremla pewien wysoko postawiony zachodni bankier. Białoruś i Kazachstan poważnie ucierpiały na skutek obecnego kryzysu i w zakresie negocjacji akcesyjnych pozostają daleko w tyle za Rosją.

„To preludium do tego, co się stanie. Rosja dąży do ożywienia unii państw należących do Wspólnoty Niepodległych Państw. Wygląda jednak na to, że wszyscy stali się odrobinę zbyt pewni siebie. Jeżeli ktoś chce odgrywać rolę twardziela na scenie międzynarodowej, trzeba najpierw poradzić sobie z własnymi wewnętrznymi problemami. Wystarczy spojrzeć na stan infrastruktury w Rosji. To czysta katastrofa.”

Przywódcy polityczni Rosji muszą liczyć się z bardzo silnym w kraju sprzeciwem wobec akcesji do WTO, który jeszcze nasilił się wraz z kryzysem gospodarczym. Przedstawiciele krajowego przemysłu twierdzą, że na skutek zagranicznej konkurencji poszczególne branże mogą poważnie ucierpieć.

Jak podkreśla Dmitry Trenin, wiele osób uważa, że członkostwo w WTO jest Rosji w ogóle niepotrzebne. Tymczasem unia celna z Kazachstanem i Białorusią wzmocniłaby pozycję Federacji Rosyjskiej jako gracza na arenie handlowej. Byłaby to również część programu tworzenia wspólnej przestrzeni gospodarczej w obrębie państw byłego Związku Radzieckiego.

Od kiedy kryzys gospodarczy dotknął kraje tego obszaru, Moskwa zaczęła wykorzystywać swój status najsilniejszej gospodarki w całym regionie i przystąpiła do pompowania miliardów dolarów pomocy, co znacznie zwiększyło wpływy Kremla wśród tych państw.

„To jest część owego restartu,” wyjaśnia Trenin. „W ten sposób Rosja chce na nowo zdefiniować swoje stosunki ze światem zachodnim.”

Władimir Putin ogłosił wycofanie rosyjskiego wniosku o członkostwo w WTO przy okazji podpisania trójstronnej umowy z premierami Kazachstanu i Białorusi. Traktat ma na celu utworzenie unii celnej z udziałem tych trzech państw do 1 stycznia 2010 roku. Umowa została zawarta po wielu latach wielokrotnie przerywanych negocjacji.

Analitycy podkreślają, że Rosja podjęła zdecydowany wysiłek na rzecz ostatecznego zawarcia umowy o unii celnej, wywierając przy tym sporą presję na Białoruś - w weekend Moskwa rozpętała „wojnę mleczną” o ograniczonym zasięgu, wprowadzając zakaz importu produktów mlecznych z Białorusi. Zakaz ten może kosztować Mińsk prawie 1 miliard dolarów (713 milionów euro) utraconych dochodów. Natomiast Kazachstan, poważnie osłabiony na skutek obecnego kryzysu gospodarczego, dąży – w ocenie analityków - do wzmocnienia więzi z Rosją. Ekonomista z Kazachstanu powiedział w rozmowie z „Financial Times”, że przystępując do unii celnej z Rosją, „Kazachstan zrezygnował z prowadzenia suwerennej polityki handlowej”.

Według źródeł związanych z Unią Europejską, nie jest do końca jasne, czy Rosja mogłaby kontynuować rozmowy w sprawie jednostronnego uzyskania członkostwa w WTO przy jednoczesnym prowadzeniu rozmów o przystąpieniu do WTO całej unii celnej (z Białorusią i Kazachstanem). Najprawdopodobniej negocjacje w sprawie akcesji całej unii celnej przyczynią się do odsunięcia w czasie przystąpienia Rosji do WTO.

Andrei Klimov, zastępca przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych w rosyjskim parlamencie, powiedział, że Rosja została po prostu zmuszona do dokonania wyboru w zakresie swoich priorytetów: członkostwo w Światowej Organizacji Handlu lub stworzenie unii celnej. „Ta decyzja jest jak najbardziej logiczna. Rosja ubiega się o członkostwo w WTO od 1993 roku. Jak dotychczas – bez sukcesu,” powiedział Klimov. „Druga strona cały czas stawia nowe warunki. To zaś przyczyniło się do ograniczenia integracji gospodarczej Rosji z naszymi partnerami na obszarze byłego Związku Radzieckiego. Gdybyśmy najpierw przystąpili do WTO, wówczas musielibyśmy odsunąć w czasie stworzenie unii celnej.”

Catherine Belton i Isabel Gorst (Moskwa)